DBT w zaburzeniach odżywiania – przegląd badań

Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT), została pierwotnie opracowana do leczenia osób z silnymi tendencjami do zachowań samobójczych, samouszkadzających się, u których zdiagnozowano zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) (Linehan, Armstrong, Suarez, Allmon i Heard, 1991). Ze względu na sukces terapii DBT w radzeniu sobie z deficytami w regulacji emocji u osób z BPD, została ona zastosowana u osób ze współistniejącymi zaburzeniami odżywiania (ED – eating disorders) (Ben-Porath, Wisniewski i Warren, 2009; Chen, Matthews, Allen, Kuo, i Linehan, 2008; Krögeretal, 2010; Palmeretal, 2003).

Niektórzy teoretycy argumentują, że objawy zaburzeń odżywiania stanowią w istocie nieprzystosowawczą metodę regulacji negatywnego afektu (Heatherton i Baumeister, 1991; Safer, Telch i Agras, 2001; Safer, Telch i Chen, 2009; Telch, Agras i Linehan, 2001). Badania wykazały, że napadowe objadania się jest związane z chwilową poprawą nastroju (Polivy i Herman, 1993). 

Badacze zaobserwowali, że u pacjentów z zaburzeniami z napadami objadania się (binge-eating disorder – BED) i bulimią psychiczną (bulimia nervosa – BN), występują problemy związane z emocjonalnym brakiem kontroli. Osoby z takimi rozpoznaniami stosują napadowe objadanie się i / lub oczyszczanie w celu regulacji emocji (Telch i in., 2000). 

Inni badacze zauważyli, że pacjenci z diagnozą anoreksji (anorexia nervosa – AN) mają nadmierną kontrolę emocjonalną i regulują swój afekt poprzez ograniczanie jedzenia (Hempel, Vanderbleek i Lynch, 2018). 

Chociaż objawy mogą się różnić w zależności od poszczególnych typów zaburzeń odżywiania, trudności w regulacji afektu wydają się być elementem wspólnym. W związku z tym, możemy zaobserwować stale rosnące zainteresowanie stosowaniem DBT u osób, u których rozpoznano taką diagnozę.

Bankoff, Karpel, Forbes i Pantalone (2012) przeprowadzili pierwszą systematyczną analizę badań empirycznych na temat DBT w zaburzeniach odżywiania. Wykazała ona, że DBT jest skuteczna w redukowaniu zachowań związanych z tego rodzaju zaburzeniami.

W 2020 roku Ben-Porath, Duthu, Luo, Gonidakis, Compte i Wiśniewski dokonali aktualizacji i przeglądu istniejących modeli leczenia dostosowanych dla osób dorosłych z zaburzeniami odżywiania w terapii dialektyczno-behawioralnej, w tym Model stanfordzki DBT dla pacjentów z zaburzeniami z napadami objadania się i bulimią psychiczną (The stanford model: DBT-BED and DBT-BN) oraz Model radykalnie otwartej dialektycznej terapii behawioralnej dla zaburzeń odżywiania (Radically open-DBT for eating disorders (RO-DBT) model).

Model stanfordzki DBT

Pierwszą i najczęściej badaną adaptacją DBT dla zaburzeń odżywiania jest Model stanfordzki dla dla pacjentów z zaburzeniami z napadami objadania się (BED) i bulimią psychiczną (BN).

Chociaż terapia poznawczo-behawioralna (CBT – cognitive behavioral therapy) jest od dziesięcioleci wybieranym leczeniem w przypadku BN i BED, aż połowa pacjentów leczonych CBT nie doświadcza poprawy (Haye, Bacaltchuk i Stefano, 2009). 

Kilka badań wskazuje, że osoby zdiagnozowane z BED i BN często zgłaszają angażowanie się w zachowania związane z zaburzeniami odżywiania na skutek dysregulacji emocji (Arnow, Kenardy i Agras, 1992). Tak więc ta adaptacja, która proponuje, że objadanie się i / lub przeczyszczanie występuje jako sposób na regulację bolesnych stanów emocjonalnych, została opracowana, aby zająć się deficytami w regulacji emocji występującymi u osób z BN i BED (Linehan i Chen, 2005; Waller, 2003; Wiser i Telch, 1999; Wiśniewski i Kelly, 2003).

Przegląd badań dotyczących DBT-BED i DBT-BN

Zarówno niekontrolowane badania kliniczne (Chen i in., 2008; Safer, Lively, Telch i Agras, 2002; Safer, Telch, Agras, 2001), jak i randomizowane kontrolowane badania kliniczne (RCT – Randomized controlled trial) (Safer, Robinson i Jo, 2010; Safer i in., 2001; Telch i in., 2001) przeprowadzone przy użyciu DBT-BED i DBT-BN dla dorosłych z zaburzeniami odżywiania, przyniosły obiecujące wyniki.

Abstynencja od napadowego objadania się została zaobserwowana w przedziale od 64% do 89% osób (Safer i in., 2010; Telch i in., 2001), nastąpiła poprawa wagi, obwodów ciała i zmniejszyły się problemy z jedzeniem (Telch i in., 2001), a osoby osiągały oczekiwane zmiany szybciej w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej (ACGT; Safer i in., 2010).

Rahmani i in. (2018) wykazali, że osoby będące w terapii DBT relacjonowały znaczące zmniejszenie liczby epizodów napadowego objadania się, niższe BMI, większą poprawę w regulacji emocji i dłuższe utrzymanie się w procesie leczenia.

Safer (2012) wykazała, że osoby z diagnozą unikowego zaburzenia osobowości osiągały lepsze wyniki związane z dietą i masą ciała będąc w terapii DBT-BED niż w terapiach porównawczych.

Model radykalnie otwartej dialektycznej terapii behawioralnej (RO-DBT) dla zaburzeń odżywiania

Podczas gdy adaptacje DBT-BED, DBT-BN i standardowa DBT koncentrują się na deficytach związanych z dysregulacją emocji, osoby z rozpoznaniem anoreksji (AN) często doświadczają nadmiernej kontroli emocjonalnej. Badania wskazują, że anoreksja jest związana z niską potrzebą poszukiwania nowości (Rossier, Bolognini, Plancherel i Halfon, 2000), podwyższoną wrażliwością na zagrożenia (Harrison, Sullivan, Tchanturia i Treasure, 2010), niską wrażliwością na nagrody (Harrison, O’Brien, Lopez i Treasure, 2010), sztywnością poznawczą (Tchanturia i in., 2012), zahamowaną ekspresją emocjonalną (Geller, Cockell, Hewitt, Goldner i Flett, 2000) oraz z doświadczanym poczuciem samotności (Zucker i in., 2007).

Według modelu RO-DBT, z biegiem czasu temperamentalna wrażliwość na zagrożenie pacjentów wchodzi w interakcję z informacjami zwrotnymi z otoczenia, które podkreślają rolę samokontroli i potrzeby minimalizacji błędów, co skutkuje brakiem poczucia bezpieczeństwa (Hempel i in., 2018). Tak więc RO-DBT przedstawia unikalną konceptualizację restrykcyjnych zachowań żywieniowych jako nieprzystosowawczej strategii kontroli, która pozwala osobom z diagnozą anoreksji stłumić te negatywne emocje. Dlatego zamiast skupiać się na przywracaniu wagi, RO-DBT uczy umiejętności ukierunkowanych na problemy nadkontroli, które leżą u podstaw problematycznych zachowań, emocji i myśli (Lynch i in., 2013).

Przegląd badań dotyczących RO-DBT

Od czasów analizy Bankoff i in. (2012), opublikowano badania z obiecującymi wynikami dotyczącymi RO-DBT u osób z diagnozą aneroksji. Lynch i in. (2013) wykazali w swoim badaniu, że po 22 tygodniach hospitalizacji 35% osób badanych osiągnęło całościową remisję, a częściową 55%. Osoby badane relacjonowały również znaczną poprawę w zakresie objawów związanych z zaburzeniami odżywiania i dotyczących jakości życia, a także zmniejszenie dystresu psychicznego. Co ciekawe, 72% osób badanych, które ukończyły program leczenia szpitalnego, wykazały znaczną poprawę wartości BMI, pomimo że przyrost masy ciała nie był bezpośrednim celem leczenia.

Wyniki badań Chen i in. (2015) sugerują, że dodanie do treningu umiejętności modułu ukierunkowanego na radzenie sobie ze sztywnością, zwiększenie otwartości i budowaniu więzi społecznych, może zwiększyć skuteczność DBT dla osób z diagnozą anoreksji.