Czy mogę prosić? Czy mam prawo odmówić? Czyli Gra Groszowa

Dylematy związane z proszeniem i odmawianiem

Niedawno na naszym blogu pojawił się artykuł o tym, jak prosić i odmawiać, aby było to skuteczne. DEAR MAN to magiczny szablon, który już niejednej osobie pomógł osiągnąć swój cel. I dlatego trudno go przecenić. Jednak w gabinecie często przekonujemy się o tym, że sam DEAR MAN nie wystarczy. Zwykle zaraz po tym, jak wytłumaczymy zasady dobrego formułowania próśb i odmów, pojawiają się pytania o zasadność lub stosowność dbania o swoje potrzeby. „Czy mam prawo odmówić?”, Ale czy to nie będzie przesada, jeśli o to poproszę?”, „Nie wiem czy powinnam/ powinienem odmawiać/prosić o to”. To wątpliwości, które ma wiele osób, zwłaszcza, gdy cel jest dla nich niebagatelny. Wtedy sięgamy po Grę Groszową!

Dialektyka w proszeniu i odmawianiu

Proszenie i odmawianie to dla wielu z nas kwestia problemowa. Jako pierwsze pojawia się pytanie czy w ogóle to robić. I jeśli odpowiemy twierdząco, zaraz rodzi się kolejne: jeśli tak, to jak? Z jaką intensywnością? Bo choć nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, istnieją różne poziomy natężenia zarówno w proszeniu, jak i w odmawianiu. Czyli jak to jest w podejściu dialektyczno-behawioralnym, między czernią a bielą zwracamy uwagę na odcienie szarości. Czym innym jest w końcu stanowcza, nieznosząca sprzeciwu prośba lub bezdyskusyjna odmowa, a czym innym proszenie, kiedy jesteśmy otwarci na kontrpropozycje czy odmawianie, gdy dopuszczamy negocjacje. Warto zaznaczyć, że nie we wszystkich sytuacjach każda z opcji opisanych wyżej będzie stosowna lub skuteczna.

 Na przykład:

Warto stanowczo prosić o wyjście na spacer z psem swoje 15-letnie dziecko i nie akceptować odmowy, ale nieefektywnym może okazać się, jeśli w ten sam sposób poprosimy o to naszą sąsiadkę. 

Adekwatnym jest zdecydowane odmówienie koledze z pracy zastąpienia go na jego zmianie 7 raz z rzędu, ale mniej stosowne będzie odmówienie z taką samą intensywnością zamiany w grafiku koleżance, która już 3 razy zastąpiła nas.

Gra groszowa

Aby zrozumieć lub upewnić się jakiej siły stanowczości w prośbie czy odmowie wymaga od nas sytuacja, należy wziąć pod uwagę 10 czynników, które zawarte są w Grze Groszowej.  

Po pierwsze, rozważ MOŻLIWOŚCI:

gdy prosisz, zastanów się, czy osoba, do której kierujesz prośbę, może Ci to dać

np. czy X ma 1000 zł, które chciałbym/chciałabym od niego pożyczyć?

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia (dodaj sobie 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy masz to, o co jesteś proszony/proszona

np. czy mam 1000 zł, które X chce ode mnie pożyczyć? 

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po drugie, rozważ PRIORYTETY i zapytaj siebie: 

Czy moje cele są dla mnie bardzo ważne? 

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia lub odmawiania (dodaj 10 gr)

Czy relacja z osobą, którą proszę/ której odmawiam, jest zagrożona? 

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zastanów się czy nie zmniejszyć intensywności proszenia lub odmawiania (dodaj 10 gr)

Czy mój szacunek do siebie jest zagrożony? 

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zastanów się czy nie zwiększyć intensywności proszenia lub odmawiania (dodaj 10 gr)

Po trzecie, rozważ kwestię SZACUNKU DO SIEBIE:

gdy prosisz, zastanów się, czy zazwyczaj robisz wszystko samemu/samej i czy unikasz udawania bezradności 

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy odmowa nie sprawi, że będziesz się czuł/czuła ze sobą źle, nawet jeśli uaktywnisz swój Mądry Umysł 

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po czwarte, rozważ PRAWA: 

gdy prosisz, zastanów się, czy obowiązujące prawo lub/i zasady moralne, sprawiają, że osoba, którą prosicie ma obowiązek/powinna dać Ci to, o co prosisz 

np. czy prawo nakazuje sprzedawcy wymianę uszkodzonego towaru?

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy Ty jesteś zobligowany/zobligowana przez prawo lub moralność do zrobienia tego, o co jestem proszony?

np. czy mam obowiązek prawny lub moralny zostać po godzinach w pracy?

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po piąte, rozważ kwestięWŁADZY:

gdy prosisz, zastanów się, czy odpowiadasz za wyznaczanie zadań osobie, którą o coś prosisz lub za mówienie jest, co ma robić

np. czy mogę wyznaczać obowiązki domowe swojej córce? 

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy osoba, której odmawiasz odpowiada za przydzielanie Ci zadań  

np. czy moja córka jest odpowiedzialna za wyznaczanie obowiązków domowych mi?

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po szóste, rozważ kwestię RELACJI:

gdy prosisz, zastanów się czy Twoja prośba jest stosowna do relacji z osobą, do której kierujesz prośbę

np. czy to jest stosowne prosić przyjaciółkę, żeby odebrała mój płaszcz z pralni? 

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy prośba osoby, której odmawiasz jest stosowna do Waszej relacji

np. czy to jest stosowne, aby moja szefowa prosiła mnie, żebym odebrał/odebrała jej płaszcz z pralni?  

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po siódme, rozważ CELE DŁUGOTERMINOWE A KRÓTKOTERMINOWE:

gdy prosisz, zastanów się czy jeśli teraz nie poprosisz, poczujesz ulgę, ale w przyszłości spowoduje to problemy w relacji? 

np. czy jeśli teraz nie poproszę moją przyjaciółkę o zwrot pożyczonych pieniędzy, teraz poczuję ulgę, ale z czasem moja frustracja urośnie i nasza relacja się osłabi?

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy natychmiastowa ulga jest ważniejsza od długofalowego celu relacji  

np. czy ważniejszy jest chwilowy spokój, gdy zgodzę się po raz kolejny zrobić coś za kolegę z pracy, bo on chce iść na imprezę niż moja frustracja, która może mieć negatywne konsekwencje dla naszej relacji w przyszłości?

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po ósme, rozważ kwestię WZAJEMNOŚCI:

gdy prosisz, zastanów się czy prosisz o tyle, ile sam/sama dajesz

np. czy ja zrobiła ostatnio swojej koleżance jakąś przysługę?

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy nie jestem winny osobie, która prosi mnie o coś, przysługę

np. czy on mnie ostatnio nie zastąpił, gdy tego potrzebowałam/potrzebowałem?

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po dziewiąte, rozważ ZNAJOMOŚĆ PRZEDMIOTU:

gdy prosisz, zastanów się czy przygotowałeś/przygotowałaś się do tej prośby, czy wiesz o co prosisz

np. czy wiem, na ile godzin koleżanka z pracy miałaby mnie zastąpić?

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy wiesz o co dokładnie jesteś proszony

np. czy wiem co to znaczy „zastąpić mnie w pracy”? Co dokładnie miałbym/ miałabym robić?

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Po dziesiąte, rozważ czy to ODPOWIEDNI CZAS:

gdy prosisz, zastanów się czy to dobry moment, żeby prosić, czy osoba jest w stanie się zgodzić

np. czy pytanie o podwyżkę, gdy nasza firma ma duże zyski, to dobry moment?

• – Jeśli odpowiedź brzmi TAK, zwiększ intensywność proszenia
  (dodaj 10 gr)

gdy odmawiasz, zastanów się czy to nie jest zła pora do tego, żeby odmówić, czy nie powinieneś/powinnaś się wstrzymać

np. czy to nie jest zły moment odmówić szefowi nowego projektu, kiedy w firmie są zwolnienia?

• – Jeśli odpowiedź brzmi NIE, zwiększ intensywność odmawiania
  (dodaj 10 gr)

Co dalej?

Jeśli zastanawiasz się nad siłą proszenia, policz ile razy odpowiedziałeś TAK. Każdą odpowiedź na TAK, potraktuj jako 10 groszy.

Jeśli zastanawiasz się jak mocno odmówić, policz odpowiedzi NIE. 

Za każdą taką odpowiedź również przyznaj sobie 10 gr.

A następnie zsumuj grosze i zobacz, co na Twój wynik mówi Gra Groszowa…

UWAGA! Zanim zastosujesz się do wskazówki Gry Groszowej, skonsultuj się ze swoim Mądrym Umysłem. Wtedy w razie potrzeby możesz odjąć lub dodać 10 gr, zmieniając ostateczny wynik.

Elastyczna asertywność jest trudna, ale się opłaca

Wiemy, że postępowanie zgodne ze wskazówkami z Gry Groszowej często nie jest łatwe. Czasami chcielibyśmy zareagować bardziej stanowczo, a innym razem asertywne obstawanie przy swoim jest dla nas ogromnym wyzwaniem. Mimo to, mamy nadzieję, że przedstawiony powyżej schemat doda Wam pewności siebie w działaniu i pokaże, że dbanie o swoje potrzeby z adekwatnym natężeniem poprawia nie tylko dobrostan psychiczny, ale w dłuższej perspektywie umacnia również nasze relacje.